Wat is autoritair leiderschap?

Bij autoritair leiderschap weet je direct dat een leidinggevende ook echt ‘de baas’ is. Deze baas bepaalt wat er moet gebeuren, duldt geen tegenspraak en staat niet open voor discussie. In een werkomgeving met een autoritair leider volgen werknemers simpelweg orders op en wordt hun mening of zelfs goede idee niet gehoord. Bij tegenvallende prestaties zal de autoritair leider niet rustig in gesprek gaan, maar duidelijk laten blijken dat de situatie onacceptabel is en eventueel zelfs sancties opleggen. In een moderne werkomgeving wordt deze leiderschapsstijl als achterhaald en contraproductief gezien. 

Wat kenmerkt een autoritair leider?

In een nieuwe werkomgeving is het voor medewerkers soms even een kwestie van afwachten hoe hun leidinggevenden omgaan met hun rol. Zijn ze makkelijk benaderbaar, wordt de mening van de medewerker op prijs gesteld, wordt een team betrokken bij beslissingen, etc.? Wanneer er sprake is van een autoritaire stijl van leidinggevenden, is dat meestal direct duidelijk. Je herkent de autoritaire leider namelijk aan de volgende kenmerken:

• Dominant en bazig
• Neemt alle beslissingen 
• Duldt weinig of geen tegenspraak
• Staat niet open voor discussie
• Deelt weinig tot geen informatie
• Controleert alles
• Verzamelt graag jaknikkers om zich heen
• Is snel boos of geïrriteerd

Autoritair leiderschap heeft veel overeenkomsten met autocratisch leiderschap, maar is nog net wat extremer. Ook autocratisch leiderschap richt zich meer op de resultaten dan op het welzijn ven de werknemers, maar biedt nog wel ruimte voor hun input.

Autoritair leiderschap in Nederland

In sommige landen is autoritair leiderschap nog aan de orde van de dag, zowel op de werkvloer als binnen regeringen waar een dictatuur heerst. Ook in Nederland was het vroeger een vrij gebruikelijke manier van leidinggeven. Werknemers werden betaald voor hun tijd en voerden zonder morren hun taken uit. Gelukkig is er in de loop van de tijd een hoop veranderd en is er veel meer oog voor het welzijn van personeel. Er zijn zelfs wetten gekomen om werknemers te beschermen tegen uitbuiting, lange werkdagen en slechte werkomstandigheden. Bovendien zijn werkgevers gaan inzien dat naar medewerkers luisteren veel voordelen kan opleveren. Personeel is gemotiveerder en tevreden, waardoor bedrijfsresultaten verbeteren en personeelsverloop verminderd wordt. Toch zijn er nog organisaties en situaties waarin je autoritair leiderschap tegenkomt.

Lees ook: In welke wet wordt gezond en veilig werken geregeld?

Voorbeelden van autoritair leiderschap

Vooral in organisaties waar hiërarchie belangrijk is, kom je nog autoritair leiderschap tegen, denk bijvoorbeeld aan de politie of het leger. Hoewel ook bij deze organisaties steeds meer ruimte is voor het welzijn van de werknemer, wordt er in bepaalde situaties nog op een autoritaire manier leiding gegeven, bijvoorbeeld tijdens trainingen, maar vooral in gevaarlijke situaties. Voor politiemensen die geconfronteerd worden met een agressieve menigte of soldaten in oorlogsgebied, is een autoritair leider vaak onmisbaar. Er is in deze situaties geen tijd voor overleg, beslissingen moeten snel genomen worden en orders moeten zonder tegenspraak opgevolgd worden. 

Zo’n situatie kan zich ook voordoen in een operatiekamer, waar een autoritair leider het verschil kan maken tussen leven en dood. Een chirurg moet vaak snel ingrijpen en heeft dan geen tijd om uit te leggen waarom een bepaald instrument aangegeven moet worden. Ook in het geval van medische noodgevallen zal het autoritair leiderschap vaak slechts van korte duur zijn. Wanneer het gevaar geweken is, kan er weer normaal en respectvol overlegd worden. 

Mogelijke gevolgen van autoritair leidinggeven

Zoals uit de bovenstaande voorbeelden blijkt, zijn er in bepaalde situaties zeker voordelen aan autoritair leiderschap, bijvoorbeeld in noodsituaties of wanneer snel resultaten moeten worden behaald. De nadelen van deze leiderschapsstijl, en dan vooral in ‘normale’ werkomgevingen, kan leiden tot:

• Passiviteit van medewerkers
• Groter ziekteverzuim
• Veel personeelsverloop
• Gebrek aan creativiteit
• Verlies van capaciteit 

Medewerkers die geconfronteerd worden met een autoritaire manager ervaren vaak weinig plezier in hun werk, zijn minder gemotiveerd en doen vaak niet meer dan wat strikt noodzakelijk van ze geëist wordt. 

Lees ook: Hoe kun je als werkgever ziekteverzuim verlagen?

Autoritair leiderschap versus democratisch leiderschap

Een tegenhanger van de autoritaire manier van leidinggeven is democratisch leiderschap. Bij deze leiderschapsstijl is veel ruimte voor medewerkers om hun mening te uiten, ideeën over te brengen en meegenomen te worden in belangrijke beslissingen. Het doel van democratisch leiderschap is de samenwerking bevorderen, creativiteit van de medewerkers ontwikkelen en communicatie te verbeteren. Deze factoren dragen bij aan een gevoel van saamhorigheid, verantwoordelijkheidsgevoel van medewerkers en een grotere productiviteit door tevreden en gemotiveerde werknemers. 

Dat klinkt allemaal goed natuurlijk, maar ook democratisch leiderschap kan bepaalde nadelen met zich meebrengen. Door de grote overlegcultuur worden beslissingen niet altijd snel genoeg genomen of doorgevoerd. Bovendien kunnen medewerkers die tegen een bepaald besluit waren zich niet gehoord of onbegrepen voelen als dit besluit toch wordt genomen. Ook is er soms een gebrek aan expertise van medewerkers om over specifieke onderwerpen te oordelen en beslissen. Democratisch leiderschap is bij uitstek geschikt voor werkplekken waarbij werknemers weinig sturing nodig hebben en zich voornamelijk bezighouden met hun eigen expertise. 

Ook interessant: Wat is coachend leiderschap? (En hoe pas je deze stijl succesvol toe?)

Autoritair, democratisch en situationeel leiderschap

Autoritair leiderschap is in bepaalde gevallen nodig, terwijl democratisch leiderschap over het algemeen prettiger is voor medewerkers. Wanneer je de juiste leiderschapsstijl toepast in situaties die daarom vragen, ben je een situationeel leider. Situationeel leiderschap gaat uit van vier stijlen van leidinggeven: leiden, begeleiden, steunen en delegeren. In de praktijk komt het er op neer dat je kijkt naar de vaardigheden en behoeften van een medewerker of groep medewerkers en pas je je leiderschapsstijl hierop aan. 

Effectief leidinggeven

Er zijn waarschijnlijk weinig leidinggevenden die zich dagelijks bezighouden met de leiderschapsstijl die ze gebruiken. Succesvolle leidinggevenden weten wat er speelt op de werkvloer, kunnen hun medewerkers motiveren om doelen te halen en grijpen in wanneer dat nodig is. Een evenwicht zoeken tussen het werken met mensen en het nastreven van resultaten is de belangrijkste uitdaging van iedere leidinggevende. Er zijn dan ook allerlei leiderschapsstijlen in kaart gebracht die kunnen bijdragen aan dit evenwicht. In de praktijk betekent dit vaak dat een leidinggevende een combinatie van deze stijlen gebruikt. Toch kan het van pas komen om deze verschillende stijlen te onderzoeken, zeker wanneer er sprake is van onvrede onder je medewerkers, de productiviteit te wensen over laat en je last hebt van veel personeelsverloop of ziekteverzuim. 

Lees meer: 10 effectieve leiderschapsstijlen