Wat houdt autocratisch leiderschap in?
Autocratisch leiderschap is een manier van leidinggeven waarbij één persoon alle beslissingen neemt en volledige controle heeft. Een autocratisch leider is hiermee dus altijd een alleenheerser die doorgaans geen tegenspraak duldt van werknemers. Sowieso hebben medewerkers vaak weinig te zeggen. De organisatie en doelstellingen staan namelijk op de eerste plaats. Naar medewerkers en individuele behoeften wordt weinig tot niet omgekeken.
Daarnaast ligt de focus bij autocratisch leiderschap op het zo goed mogelijk verdelen en uitvoeren van taken. Hierop is strenge controle vanuit het management. In een bedrijf waarin een autocratische stijl van leidinggeven de norm is, heerst dus een sterke hiërarchie. En daarmee is het een vrij traditionele vorm van leidinggeven. Deze vorm bestaat dan ook al sinds jaar en dag.
Wordt autocratisch leiderschap nog veel toegepast in het bedrijfsleven?
Dat deze manier van leidinggeven al zo lang bestaat, betekent niet dat het nog een veelgebruikte leiderschapsstijl is. Tegenwoordig wordt het vooral gezien als een negatieve manier van leidinggeven en als een methode die zeker niet meer bij deze tijdsgeest past.
Dat daar zo tegenaan gekeken wordt, is niet zo vreemd. Er zijn nogal wat autocratische leiders geweest die misbruik van de situatie maakten en een angstcultuur creëerden waarin onder andere fraude en uitbuiting een normale gang van zaken werden. Autocratisch leiderschap wordt daarom ook vaak wel ‘toxic leadership’ of ‘destructive leadership’ genoemd. Bovendien wordt er geen aandacht gegeven aan het welzijn van medewerkers. Iets wat tegenwoordig ook ondenkbaar is.
Toch zijn er nog altijd situaties waarin een autocratische manier van leidinggeven de juiste keuze kan zijn. Tijdens een crisis bijvoorbeeld, waarin er weinig ruimte is voor creativiteit en er keiharde deadlines gehaald moeten worden. Dan kan het juist belangrijk zijn dat er één persoon is die de verantwoordelijkheid op zich neemt en daadkrachtig optreedt. Autocratisch leiderschap kan dan soms ingezet worden als tijdelijke leiderschapsstijl.
Gerelateerd aan: 10 effectieve leiderschapsstijlen
Wat kenmerkt een autocratische stijl van leidinggeven?
Autocratisch leiderschap kenmerkt zich onder andere door het volgende:
Alle beslissingen worden door één persoon genomen
Een autocratisch leider neemt alle beslissingen. Je verdeelt alle taken die moeten gebeuren onder je werknemers en verwacht van ze dat ze deze zonder protest uitvoeren. De beslissingen die je maakt baseer je vooral op je eigen inzichten. De meeste autocratische leiders waarderen het niet als medewerkers ergens een mening over geven, laat staan dat ze deze mening meenemen in de beslissingen die ze maken.
Communicatie verloopt doorgaans op een directe manier
De meeste autocratische leiders zijn erg direct in hun communicatie. Dit komt vaak doordat ze veel zelfvertrouwen hebben en heel helder hebben welke doelstellingen ze willen behalen. Directe communicatie leidt hierdoor vaak tot ‘harde’ communicatie. Taken worden met weinig empathie aan medewerkers toegewezen en er wordt verwacht dat ze deze zonder fouten te maken uitvoeren. Anders wordt er gedreigd met sancties.
Het draait vooral om resultaten en succes
Binnen autocratisch leiderschap draait het vooral om het behalen van succes. Daarbij wordt niet alleen naar organisatorische doelstellingen gekeken. Ook persoonlijk succes van de leidinggevende is hier een belangrijk aspect van. Dat wringt soms bij de medewerkers. Zij helpen tenslotte mee om dit succes te bereiken, maar krijgen daar in feite geen erkenning voor. Toch houdt een autocratisch leider zich daar niet mee bezig. Het gaat erom dat doelen behaald worden en niet om de wijze waarop.
Gerelateerd aan: Wat is een medewerkerstevredenheidsonderzoek en waarom is het belangrijk?
Inbreng van anderen wordt (bijna) niet gewaardeerd
Autocratische leiders handelen altijd vanuit hun eigen referentiekader. Ze gaan ervan uit dat ze voldoende expertise op hebben gebouwd om de juiste beslissingen te maken. Daarom wordt er ook nooit om de mening van werknemers gevraagd. Sommige autocratische leiders zijn hier strikter in dan anderen. Sommigen vinden het geen probleem wanneer medewerkers ergens een mening over geven. Of ze er daadwerkelijk iets mee doen, dat is de vraag.
De voordelen van autocratisch leiderschap
Zoals je al hebt gelezen, heeft autocratisch leiderschap niet een al te beste reputatie. Toch kunnen er echt voordelen aan deze leiderschapsstijl zitten. Hieronder vind je er een aantal:
Snelle bedrijfsvoering
Een groot voordeel van een autocratische leiderschapsstijl is dat er snel beslissingen gemaakt kunnen worden. Je hoeft tenslotte niet te wachten op input van anderen. Dit betekent ook dat je heel snel kunt schakelen op het moment dat dingen toch anders lopen dan je had verwacht. Hierdoor wordt het makkelijker om resultaten te behalen.
Duidelijke bedrijfsstructuur
Het is voor iedereen in het bedrijf duidelijk wat er verwacht wordt. Als je op de juiste manier leidinggeeft, geef je duidelijk aan wat je verwachtingen zijn per persoon. Dit zorgt voor overzicht, maar ook voor een zekere stabiliteit en rust. Voor werknemers die er moeite mee hebben om zelf het initiatief te nemen, kan dit een fijne manier van werken zijn.
Verhoogde productiviteit
Doordat werknemers concrete taken toegewezen krijgen, weten ze precies wat er van ze verwacht wordt. Dit zorgt ervoor dat de arbeidsproductiviteit over het algemeen hoog ligt. Ook omdat ze doorgaans niet de vrijheid krijgen om een taak op een andere manier aan te pakken.
Nadelen van een autocratische leiderschapsstijl
Naast voordelen kent autocratisch leiderschap ook wat nadelen. Hieronder vind je er een aantal:
Het creëert een negatieve werkomgeving
Veruit de meeste werknemers voelen zich niet prettig in een autocratische werkomgeving. Doordat hun mening niet gewaardeerd wordt en er op een harde manier wordt gecommuniceerd, neemt het stressniveau toe. Dit zorgt onder ander voor een hoger ziekteverzuim, meer risico op burn-outs en een groter personeelsverloop. Los van het feit dat dit niet prettig is voor je werknemer, kan het je ook veel geld kosten als organisatie.
Het wakkert een verkeerde vorm van productiviteit aan
Als je als autocratisch leidinggevende hard optreedt en dreigt met sancties, dan zijn medewerkers vaak bereid om hard te werken. Maar niet altijd op de juiste manier. Ze zullen misschien doen wat er gevraagd wordt, maar daar blijft het bij. Ze zullen niet hun best doen om net een steentje meer bij te dragen. Daarnaast zullen ze ook niet hun best doen om met innovatieve en creatieve ideeën te komen. Je behaalt daarom wel resultaten, maar niet altijd de beste resultaten. Dit kan er uiteindelijk toe leiden dat het moeilijk wordt om concurrerend te blijven op de markt.
Het zorgt voor een lage werknemerstevredenheid
De werknemerstevredenheid ligt over het algemeen vrij laag bij bedrijven waar vooral ingezet wordt op autocratisch leiderschap. Ook dit komt onder andere weer doordat medewerkers niet de vrijheid krijgen om hun eigen keuzes te maken. Zoals eerder gezegd leidt dit tot een hoger personeelsverloop, maar het kan er ook toe leiden dat het steeds moeilijker wordt om geschikt personeel te vinden. Mond-tot-mondreclame blijft belangrijk in het werven van personeel. Als medewerkers niet tevreden zijn, dan zullen ze niet snel een goed woordje voor je bedrijf over hebben.
Wanneer werkt een autocratische leiderschapsstijl wel?
Autocratisch leiderschap kan in sommige situaties nog werken, maar daarbij moet je wel heel goed kijken of het daadwerkelijk bij je organisatie past. Dit doe je onder andere door te kijken of je medewerkers hiermee om kunnen gaan of niet. Heb je veel medewerkers in je organisatie die belang hechten aan een vrije mening of goed zelfstandig werken, dan zal autocratisch leiderschap alleen maar averechts werken. Dit soort medewerkers kun je niet motiveren om onder een dergelijke leiderschapsstijl te werken.
Ook kan een situatie leidend zijn of de organisatievorm. Grote organisaties met veel structuur zijn soms gebaat bij autocratisch leiderschap. Bijvoorbeeld op het moment dat zich een crisis voordoet of wanneer er snel gehandeld moet worden. Ook als er onrust binnen het bedrijf ontstaat, kan autocratisch leiderschap ervoor zorgen dat de basis hersteld wordt en de rust terugkeert. Het is dan wel van belang dat er geen angstcultuur gekweekt wordt.
Kortom, autocratisch leiderschap kan in sommige situaties een goede keuze zijn, maar wees je ervan bewust dat het bij de meeste mensen veel negatieve gevoelens oproept. En als dat het geval is, dan loont het zeker om naar andere leiderschapsstijlen te kijken.
